Küçük, birbirinden farklı, üç boyutlu parçaları bir yüzey üzerinde tasarlanmış bir resmi veya figürleri oluşturacak şekilde birleştirmeye mozaik sanatı denir.Temelleri Antik Yunan ve Roma dekorasyon kültürüne ve sanatına dayanan mozaik sanatı, günümüzde herkes tarafından kolayca uygulanabilir bir hal almıştır. Günümüzde mozaik taşları genellikle özel bir bıçak yardımıyla kesilen renkli camlardan elde edilmektedir. Mozaik taşının bir tarafı düz, diğer tarafı ise yüzeye iyi yapışabilecek şekilde hazırlanmaktadır.“Mozaik küçük birimlerin yan yana getirilip bir bağlayıcı malzemelerin yapıştırılmasıyla oluşmuş yüzey düzenleme sanatıdır. Malzemelerin yapıştırılmasıyla oluşmuş yüzey düzenleme sanatıdır.
İç ve dış mimaride, objeler üzerinde, parklarda, meydanlarda ve bahçelerde kalıcı ve dekoratif bir uygulama olarak göze çarpan mozaik çok eski bir tarihin, derin bir kültürün ve çok farklı
yorumların, okulların sonucu günümüze ulaşmış özel bir sanat dalıdır.
Küçük, seramik, taş, karo, cam, tahta veya özel olarak yapılmış değişik renkteki farklı parçaların yan yana getirilmesi ile oluşturulan düzenleme tekniğine ve ortaya çıkan esere mozaik denilir. Küçük parçalar kendi başlarına bir anlam ifade etmezken, belirli sıralarla dizilerek bir sanat eseri çıkarılır. Taş, cam, seramik, ahşap parçaları, mermer veya mozaik yapımı için özel olarak imal edilen smalti adı verilen malzemeler mozaik sanatının başlıca malzemeleridir.
Mozaik, yer, zemin süslemesi, duvar süslemesi, bazen bir vazo veya tabak süslemesi olarak kullanılabilir. Eskiden taş, mermer, seramik parçalarından yapılırken günümüzde sadece mozaik sanatında kullanılmak maksadı ile üretilen ‘smalti’ adı verilen 1cm lik küçük mozaik parçaları üretilmektedir.1x1cm (ya da daha ufak) ebatlarında ve birçok rengi bulunan küçük seramik parçaları mozaik sanatı için uygun bir malzeme koleksiyonu ve kolaylığı sağlamaktadır. Günümüzde mozaik için şablon resimlerde üretilmekte bir zemin üzerine yerleştirilen bu şablon resimler tutkalla sıvama veya çimento yayılmış zemin üzerine parçaları yapıştırma yöntemi ile yapılabilmektedir. Fimo seramik hamurlarıyla yapılan mozaik yapma yöntemi aslında çimento yayma yöntemi ile aynı yöntem sayılabilir.
Mozaik yapma sanatı için günümüzde belli başlı olarak iki yöntem kullanılır.
* Çimento sürülmüş zemin üzerine mozaik malzemelerini batırmak
* Tutkalla yapıştırılmış parçaların aralarına sıva döşemek.
Mozaik parçacıkları olarak seramikten metale, ahşaptan cama kadar pek çok çeşitte, şekilde ve büyüklükte malzeme bir arada kullanılabilmektedir.
“Mozaik, farklı türde küçük parçaların yan yana dizilmesi ve harç içine gömülmesi ile elde edilen bir düzleme tekniğidir. Tas, seramik, ahşabın yani sıra kumaş, kâğıt ve renkli cam parçaları da mozaik tekniğinde kullanılır. Bu bağlamda mozaikler kullanılan malzemeye göre sınıflandırılabilir. Konusuna göre figüratifler, geometrik düzenlemeler, mitolojik konular, doğa görüntüleri gibi sınıflara ayrılabilir. Antik dönemde mozaikler, küçük parçaların dizilimlerine göre de bir takim Latince isimler alıyordu. Günümüzde bu tür sınıflandırmalar kalmadı, mozaik aktif olarak kullanılan malzeme ile özdeşleşmektedir.”
Mozaik taşını yapıştıracağınız yüzey sert ve düz olmalıdır. MDF tahta bu iş için uygundur, çünkü hem hafif hem sağlam bir malzemedir. Mozaik taşlarını yüzeye yapıştırmak için gerekli PVA tutkalını su ile inceltebilir ve bir fırça yardımıyla sürülebilir.
“Mozaiğin başlıca malzemeleri dayanıklı renkli doğal taslar ve mermerdir. Bu parçalar tas isleme gibi, tabakalar halinde kesilir, daha sonra 5–10 santimlik çubuklar haline getiriliyor. Daha sonra tek tek pens ve kerpeten gibi aletler yardımıyla bunlar kırılır ve kenarları çekiçle düzeltilir.
Günümüzde her renkte pek çok malzemeden mozaik parçaları üreten firmalar vardır. Orijinal mozaiklerde kullanılacak desen çizilir. Altına çimento harcından yüzey hazırlanır ve küçük birimler bunun üzerine gömülür. Eğer büyük bir alanda çalışılıyorsa, harcın donmaması için çalışılacak alan kadar harç hazırlanır. Günümüzde bu da kolaylaştı, plastik telalar satılıyor. Izgara seklinde bantlar satılıyor, onun üzerine beyaz tutkalla yapıştırıyorsunuz deseni ondan sonra harcın içine gömüyorsunuz. Özellikle havuz mozaiklerinde böyledir. Önce tabaka halinde rulo masada çalışılır, sonra hazırlanan harç sıvanın içine gömülür. Küçük boyutlu bir çalışma ise eğer, suya dayanıklı alt malzemeler, su konturplagi, eternit gibi malzemelerin üzerine beyaz tutkal sürülür, bununla birimler yüzeye yapıştırılır.
Yapıştırmadan sonra aralarda boşluklar kalır. Fayans yapıştırma harcı denilen derz dolgusu yüzeyin üzerinden geçilir ve aradaki boşlukların dolması sağlanır. Kuruduktan sonra ise yüzey temizlenir. Mozaik teorik olarak sonsuz ömre sahiptir. Kötü yapıştırmalarda yüzeyden kopmalar olabilir. Rutubet olursa yüzeydeki sıva kalkar ve mimariden ayrılmaya baslar. Dolayısıyla mimaride, rutubet olmaması için alta katranlı bir tabaka sürülür, onun üzerine harç yapılır. Yani nem mozaiği en zorlayan etkendir. Zemin mozaiklerinde ise darbelerle birlikte aşınma yaşanabilir”
20. yüzyılda mozaik, yapılardaki geleneksel kullanımın dışına çıkılmıştır. Soyut desenler ve parlak çizgilerle modern mozaik sanatı mimari elemanlarda, dış cephe kaplamalarında, heykellere, oturma birimlerinde, bacalarda, kolon kaplamalarında, çeşmelerde, meydan-alan düzenlemelerinde estetik yönüyle kullanılıyor. İspanyol sanatçı Antoni Gaudi, yapıların iç ve diş yüzeylerinde seramik malzemeyi mozaik yöntemiyle çok sık kullanmış ve büyük basarî sağlamıştı. Sanatçının 14 yılda tamamladığı ve geniş bir alana kurulu olan Güell Park, bugün bile Barselona’yı gezenlerin görmeden dönmedikleri önemli bir yer. Kus ve kadın figürlerini sıklıkla kullanan ressam ve heykel tras Miro da seramik malzeme ile mozaik çalışmalarına imza atmıştır. Türk sanatçılar arasında ise Bedri Rahmi Eyüpoglu mozaik çalışmaları ile öne çıkmıştır. Türkiye’nin en önemli ve dünyaca ünlü mozaik koleksiyonlarının başında Antakya Müzesi gelir. Son yıllarda Zeugma’dan çıkarılan mozaikler de geniş bir koleksiyon oluşmuştur.
Tarihinde de mozaik sanatının şaheserlerini üreten medeniyetlşer beşiklik yapan Gaziantep’te mozaik yapma sanatı ile ilgili olarak kurslar düzenlemektedir.
Gaziantep Büyükşehir Belediyesi Sanat ve Meslek Eğitimi Kurslarının branşlarından birisi de mozaik kursudur.
Bu eğitimi alabileceğiniz GAMEK kursu;
ŞHT.ÜSTEĞMEN HAKAN ÖZCAN GENÇLİK ve KÜLTÜR MERKEZİ
Karaoğlan Mah.Tüfekçi Yusuf Bulvarı No:56 Eski Tekel Binası Şehitkamil / Gaziantep adresindedir.
Alıntı: Şahamettin KUZUCULAR
www.edebiyadvesanatakademisi.com
(Kendisine Sanat Penceresi olarak çok teşekkür ederiz…)